ﻣﺎ در ﺳﻴﺎره اى زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﺳﻄﺢ آن را اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﺎ و درﻳﺎﻫﺎ ﭘﻮ ﺷﺎﻧﺪه اﻧﺪ، ﺳﻴﺎره ى ﭘﺮآﺑﻰ ﻛﻪ ﺳﺎﻛﻨﺎن آن ﺑﻪ ﺑﺮﻛﺖ وﺟﻮد آب زﻧﺪه اﻧﺪ و در آن زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ. ﺳﺎﻛﻨﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺪن ﺧﻮد آن ﻫﺎ ﻧـﻴـﺰ از ﻣـﻘـﺪار ز ﻳﺎدى آب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. آﻳﺎ ﻣﻰ داﻧـﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺣﺪود دو ﺳﻮم ﺟﺮم ﺑﺪن ﺷﻤﺎ ر ا آب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰ دﻫﺪ؟ و آﺑﻰ ﻛﻪ در ﺧﻮن ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻛﺎﻣﻼ ﺷﺒﻴﻪ آﺑﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰ ﺷﻮد؟
وﺟﻮد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑـﺴـﻴـﺎر زﻳﺎدى آب در ﻛـﺮه ى زﻣﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻴـﺎره ى ﻣﺎ در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ى ﺧﻮرﺷﻴﺪى ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻴﺎره ى ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاى زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺎﺷﺪ.
وﻳﮋﮔﻰ ﻫﺎى آب ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى اﺳﺖ ﻛﻪ وﺟﻮد آن را ﺑﺮاى اداﻣﻪ ى زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه ﺿﺮورى ﻛﺮده اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃـﻮرى ﻛﻪ، اﮔﺮ روزى ﻣﻮ ﻓﻖ ﺑﻪ ﻛﺸف زﻧﺪﮔﻰ در ﺑﻴﺮون از ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ى ﺧﻮرﺷﻴﺪى ﺷﻮﻳﻢ، ﺑﻰ ﺗﺮدﻳﺪ اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺎﻳﺪ روى ﺳﻴﺎره ى ﭘﺮ آب دﻳﮕﺮى ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ و ﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ.
ﺳﻪ ﭼﻬﺎرم ﺳﻄﺢ ﻛﺮه ى زﻣﻴﻦ ﺑﺎ آب ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ از ﻓﻀﺎ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻣﻰ ﻛﻨﻴﻢ، ﻋﻤﻮﻣﺎ آن را ﻛﺮه اى ﺑﻪ رﻧﮓ آﺑﻰ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ.
وﻳﮋﮔﻰ ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ آب ر ا ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﻳـﻊ زﻧﺪ ﮔﻰ ﺑﺨﺶ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ، ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺑـﻪ ﻣﺎده اى ﻛﺸﻨﺪه ﻧﻴﺰ ﻣﺒـﺪل ﺳـﺎزد. زﻳـﺮا، ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣـﻮ اد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ در آب ﺣﻞ ﻣـﻰﺷـﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﺑـﻪ ﻛﻤﻚ آب از ﺟﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﺟﺎى دﻳﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻰ ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ درﻳﺎﻫﺎ و اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﺎ وارد ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ. ﺧﺎرج ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻣـﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ى آب، ﻛﺎر ﺧﻴـﻠـﻰ آﺳـﺎﻧـﻰ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﻨﺎﺑـﺮ اﻳﻦ، ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻫﻤﻴﺖ آب ﭘﺎك و ﮔـﻮاراﻳﻰ را ﻛﻪ در اﺧﺘﻴﺎر دار ﻳﻢ، دﺳﺖ ﻛﻢ ﺑﮕﻴـﺮﻳﻢ.
زﻳﺮا، ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮاى ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺪون ﻏﺬا ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻰ اداﻣﻪ دﻫﻴﻢ، وﻟﻰ ﺑﺪون آب ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ اى ﭼﻨﺪ روز زنده ﺧﻮ اﻫﻴﻢ ﻣﺎﻧﺪ.
در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ى اﻣﺮوز ، اﻧﺴـﺎن ﻫـﺎ روزاﻧﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻟﻴﺘـﺮ آب را در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎى ﺧـﻮد ﺑﻪ ﻣﺼـﺮف ﻣﻰ رﺳﺎﻧﻨﺪ.
بیشتر اﻳـﻦ آب ﺑـﺮاى ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ، ﻧﻈﺎﻓﺖ و ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒـﺘـﺎ ﻛﻤـﻰ از آن ﺑﺮاى آﺷﺎﻣﻴﺪن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻰ رود. در ﻛﺸﺎورزى و ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدى آب ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺮاى ﺗﻬﻴﻪ و ﺗـﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻰ، داروﻳﻰ و ﭘـﻮﺷﺎك ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻰ رود. ﺑﻨـﺎﺑـﺮاﻳﻦ، ﺗﺄﻣﻴﻦ آب ﻣﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑﺮ اى ﻫﻤﻪ ى اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ى ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬارى ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰى ﻫﺎى ﻛﻼن ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺗـﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻳﺎ در ﺣﺎل ﺗـﻮﺳﻌﻪاى ﭼﻮن ﻣﻴﻬﻦ اﺳـﻼﻣـﻰ ﻣـﺎ ر ا ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دﻫـﺪ.
اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮاﻣﻮ ش ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑـﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰ ى ﻫﺎ ﺑﺪون ﻫﻤﻜﺎرى آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺌـﻮﻻﻧﻪ ى ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ.
آﻳﺎ ﻣﻰ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮ ان ﻳﻚ ﺷﻬﺮوﻧﺪ، ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻧﻘﺸﻰ در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰى ﻫﺎ ﻳﺎ اﺟﺮاى ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎى ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدى دارﻳﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را ﭼﻪ اﻛﻨﻮن و ﭼﻪدر آﻳﻨﺪه اﻳﻔﺎ ﻛﻨﻴﺪ؟ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﭼﻪ داﻧﺴﺘﻨﻰ ﻫﺎ و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎﻳﻰ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﺪ؟
داﺳﺘﺎﻧﻰ ﺷﻨﻴﺪﻧﻰ ﺷﻤﺎ ار در ﻳﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎ ﻳﺎرى ﺧﻮاﻫﺪ داد. اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ار از زﺑﺎن ﻳﻚ روزﻧﺎﻣﻪ ى ﻣﺤﻠﻰ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺎ ﭘﻰ ﮔﻴﺮى ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ى اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻣﺎ را ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻛﻨﻴﺪ.ﻣﺎﺟﺮاﻳﻰ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺻﺒﺢ ﮔﺮم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻰ آﻏﺎز ﻣﻰ ﺷﻮد.
رودﺳﺎر اﻣﺮوز ، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎره ٣٩٢، ۲۸ تیر، ۲۹ تیر، ٢٧ ﺗﻴﺮ ١٣٧٩
((مشاهده صدها ماهی مرده))
صبح امروز یکی از دانش آموزان دبیرستان شهید مطهری رودسار که برای دریافت کارنامه راهی دبیرستان خود بود، به هنگام عبور از کنار رودخانه متوجه اجساد شناور صدها ماهی مرده در آب رود خانه شد. در پی این مشاهده وی به سرعت خود را به دبیرستان رساند و پس از درمیان گذاشتن این موضوع با مدیر دبیرستان به همراه او به محل حادثه بازگشت مدیر این دبیرستان که یک معلم زیست شناسی نیز هست علت مرگ و میر ماهی ها را شیوع یک بیماری کشنده در میان آن ها حدس می زند در حالی که دانش آموز یاد شده آلوده شدن آب رودخانه با یک ماده ی سمی را عامل این کشتار تصور میکند به هر حال آن دو مشاهده ی خود رابی درنگ به آگاهی سرپرست سازمان آب منطقه ای رودسار و رییس سازمان حفاظت محیط زیست رساندند و خواستار رسیدگی هر چه سریع تر به این موضوع شدند. در پی مشاهده ی لاشه ی صدها ماهی در رود خانه ی رودسار سازمان آب منطقه ای و سازمان حفاظت محیط زیست طی اطلاعیه ی مشترکی عصر دیروز اعلام کردند که به منظور یافتن علت مرگ و میر ماهی ها و اجرای اقدامهای پیش گیرانه از ساعت ۲۱ روز دوشنبه ۲۷ تیر ۱۳۷۹ ، به مدت سه روز جریان آب رودخانه به تصفیه خانه ی شهر به طور موقت قطع خواهد شد. این اطلاعیه می،افزاید کارشناسان مجرب این دو سازمان به طور شبانه روزی با نمونه گیری و اجرای آزمایشهای متعدد روی نمونه هایی از آب رودخانه و اجساد ماهی های مرده در پی یافتن عامل اصلی بروز این حادثه ی تلخ هستند و امیدوارند طی چند روز آینده نتیجه ی پژوهشهای خود را از طریق روزنامه ها و صدا و سیمای محلی به آگاهی عموم برسانند. در این اطلاعیه آمده است که شهروندان رود ساری میتوانند آب مورد نیاز برای این سه روز را حداکثر تا ساعت ۶ بعد از ظهر امروز برداشت کنند و ضمن صرفه جویی آب را تنها برای شست و شو به مصرف برسانند و برای خوردن از آبهای معدنی موجود در بازار استفاده کنند. هم چنین اداره ی تربیت بدنی رودسار زمان برگزاری مسابقات محلی ماهی گیری را که قرار بود در صبح روز پنج شنبه ۳۰ تیرماه در سد رودسار به اجرا درآید، یک هفته به عقب انداخت. در پی مرگ و میر صدها ماهی در سد رودسار و احتمال آلودگی رودخانه و شرایط سخت ایجاد شده به واسطه ی قطع موقت ،آب شورای شهر رودسار شب گذشته جلسه ای فوق العاده تشکیل داد و به بررسی این موضوع و پی آمدهای احتمالی آن پرداخت. در این جلسه علاوه بر مدیران سازمانهای آب و حفاظت محیط زیست و چند تن از کارشناسان مجرب این دو سازمان، نماینده ی اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی و سرپرست اتاق بازرگانی رودسار نیز حضور داشتند. در این جلسه یکی از کارشناس های سازمان آب ضمن تشریح روند نمونه گیریها و آزمایش های اجرا شده اعلام کرد آب سد فاقد هرگونه ماده ی شیمیایی سمی است و فعلاً خطری متوجه مردم شهر نیست. با این حال او افزود که چون علت مرگ و میر ماهیها هنوز آشکار نشده است، نمی توان با اطمینان آب شهر را سالم اعلام کرد. در پایان این جلسه مقرر شد تا در صورت ادامه ی قطع آب شهر آب آشامیدنی سالم به وسیله ی تانکر از مناطق دور دست و مطمئن به شهر آورده شود و از طریق چند جایگاه ویژه در سراسر شهر در میان مردم توزیع گردد. شایان گفتن است که در این جلسه نماینده ی اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی و سرپرست اتاق بازرگانی رود سار ضمن ابراز نگرانی شدید، به زیان ها و آسیبهای ناشی از قطع آب بر صنعت گردشگری و درآمدهای شهر اشاره کردند و تصمیم گیری درباره ی قطع آب شهر را خیلی شتاب زده و غیر مستند دانستند. در پایان این نشست یکی از اعضای شورای شهر در مورد شرایط بحرانی ناشی از قطع آب به خبرنگار ما :گفت ما منتظر اعلام نتایج حاصل از پژوهش شیمیدانها و زیست شناس ها روی آب و اجساد ماهی ها هستیم و امیدواریم تا آن زمان همه ی نهادها و سازمانهای مسئول با همکاری شهرداری درصدد رفع مشکلات شهروندان برآیند.
ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﻃﺒﻴﻌﺖ
آب ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎده اى اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ (ﻳﺦ)، ﻣﺎﻳﻊ (آب) و ﮔﺎز (ﺑﺨﺎر آب) در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰ ﺷﻮد. ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑـﻪ ٧٥ درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ را آب ﭘﻮ ﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ، ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ى اﻳﻦ آب ﻫـﺎ ا ر آب ﺷـﻮر درﻳﺎﻫﺎ و اﻗﻴﺎﻧـﻮ س ﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰ دﻫﻨﺪ، اﻳـﻦ آب ﺷﻮر را ﻧﻤﻰ ﺗﻮان ﺑﺮاى ﻧﻮﺷﻴﺪن ﻳﺎ در ﺑﺴﻴـﺎرى از ﻓﺮ اﻳﻨﺪﻫﺎى ﺻﻨﻌﺘﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد. ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ ر ا ﻳﺦ ﻫﺎى ﻗﻄﺒﻰ و ﻳﺨﭽﺎل ﻫﺎى ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰ دﻫﻨﺪ، اﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ دو، ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻤﻰ ﺑـﺮاى ﺗﻮ ﻟﻴﺪ آب ﺷﻴـﺮ ﻳﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰ آﻳﻨﺪ، ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣـﺎل ﺳـﺮﻋﺖ ذوب ﺷﺪن آن ﻫـﺎ ﺑﺴﻴﺎر آﻫﺴﺘـﻪ ﺗـﺮ از آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮاى ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧـﻴـﺎزﻫﺎى اﻧﺴﺎﻧﻰ، ﺻﻨـﻌـﺘـﻰ و ﻛـﺸـﺎورزى ﻗﺎﺑـﻞ ﺑﻬﺮه ﺑﺮدارى ﺑﺎﺷﻨﺪ.
نوع و فراوانى منابع گـوناگون آب موجود در كرهى زمين
١ـ يخهاىقطبىو يخچالهاى طبيعى ۱/٩ درصد
٢ـ آبهاى زیر زمینی ۰/۴۷ درصد
۳ـ رودخانهها،درياچهها و آبگيرها ٠/٠٢ درصد
٤ـ رطوبت موجود در خاك، كمتر از ٠/٠١ درصد
۵ـ بخار آب موجود در هوا ۰/۰۰۰۱ درصد
ﺑﻨﺎﺑـﺮاﻳﻦ، اﻧﺴﺎن و دﻳﮕﺮ ﻣـﻮﺟﻮدات زﻧﺪه ى ﻏﻴـﺮ درﻳﺎﻳﻰ ﺑـﺮاى دﺳﺘﻴﺎﺑﻰ ﺑﻪ آب ﺷﻴـﺮﻳـﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد، ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﺮ ﺳـﺮ درﺻﺪ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧـﺪه (ﺣـﺪاﻛـﺜـﺮ ٠٫٥ درﺻﺪ) ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ. ﮔﻔﺘﻨﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻳـﻚ ﻧـﻮاﺧﺖ، در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه اﻧﺪ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻰ، ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮاﻳﻰ و ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻰ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ.
ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳﺎﻻﻧﻪ ى ﺑﺎرش در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﻣــﺠــﻤــﻮع ﺑــﺎرﻧــﺪﮔــﻰ ﺳـﺎﻻﻧـﻪ در اﻳــﺮان ﺣــﺪود ٤٠٠ ﻣﻴﻠﻴـﺎرد ﻣـﺘـﺮ ﻣـﻜـﻌـﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ٢٨٤ ﻣﻴﻠـﻴـﺎرد ﻣـﺘـﺮ ﻣـﻜـﻌـﺐ آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻰ ﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺶ ﻛﻤﻰ از آن ﺑﻪ ﺻﻮرت آب ﻫــﺎى ﺳﻄﺤﻰ و آب ﻫــﺎى زﻳﺮزﻣﻴﻨﻰ، ﻣﻨـﺎﺑـﻊ آب ﻛـﺸـﻮر را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ.
فکر کنید
ﺑﺎ ﺗﻮجه شکل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ اﻳﺮان از ﺟﻤﻠﻪ ى ﻛﺪام ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ؟ ﺧﺸﻚ، ﻛﻢ آب ﻳﺎ ﭘﺮآب؟ ﭼـﺮا؟ آﻳﺎ ﻣﻴﺰان ﺑـﺎرش در ﻫﻤﻪ ﺟﺎى ﻛﺸﻮر ﻳﻜﺴﺎن اﺳـﺖ؟ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻰ در اﺳﺘﺎن ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ ﺗﻮ ﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ.
ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﺑﺪاﻧﻴﺪ
در ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﺣﺪود ﻳﻚ در ﺻﺪ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن در اﻳﺮان زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ، ﺗﻨﻬﺎ ٠٫٣٦ درﺻﺪ در از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺟﻬﺎن در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ وجود دارد. ﺑﺮآوردﻫﺎى ﻋﻠﻤﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ افزایش ﺗﺪرﻳﺠﻰ ﺟﻤﻌﻴﺖ، اﻳﺮان ﺗﺎ دو دﻫﻪ ى آﻳﻨﺪه ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد ﺷﺪﻳﺪ آب رو ﺑﻪ رو خواهد ﺷﺪ. در ﺿﻤﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﻛﺸﻮﻫﺎرى خاورمیانه و رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ بهره برداری از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﻮجود در ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﻧﻘﺶ روز افزونی در اﻣﻨﻴـﺖ ملی هر ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻛﺸـورها دارد. از این رو در آﻳﻨﺪه، آب در ﺧاورمیانه ﻣﻰ تواند ﺑـﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اى ارزﻧﺪه ﺗﺮ و ﺣﻴﺎﺗﻰ ﺗﺮ از ﻧﻔﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد.
ﻗﺎﺑﻞ ﺗوﺟـﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴـﺶ از ٧٠ درصد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻗﺎﺑﻞ دﺳـﺘـﺮسی در ﺧاورمیانه ﺑﻪ آﺑـﻴـﺎرى در ﺑﺨﺶ ﻛﺸﺎورزى اﺧﺘﺼﺎص دارد. اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺨﺶ ﻛﺸﺎورزى ﺑﺮاى اﻓﺰاﻳﺶ درآﻣﺪﻫای، ملی ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻰ و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻏﺬا و در واﻗﻊ برای ﺗﻀﻤﻴﻦ اﻗﺘﺪار ملی و اﻣﻨﻴـﺖ ﻫـﺪف ﻫﺎى اﻗﺘﺼﺎدى ـ ﺳﻴﺎﺳـﻰ اﻳـﻦ ﻫﺎ ﻛـﺸـﻮر ﺑﺮ ﻛﺴﻰ ﭘـﻮﺷﻴﺪه ﻧﻴﺴﺖ.
بی توجهی ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣـﺮﺑط به آب، مصرف بی روﻳﻪ، آﻟـﻮده کردن آب رودخانه ها، درﻳﺎﭼﻪ ﻫﺎ و دﻳﮕـﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ از ﻳﻚ ﺳـﻮ و اﻓﺰاﻳﺶ روز اﻓﺰون ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺼـﺮف ﻛﻨﻨﺪه ى آب از ﺳﻮى دﻳﮕـﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛـﺎر ﺗﺄﻣﻴﻦ آب ﻣـﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺎ دشوارتر شود. ﻮ ﺑﻰ تردید اداﻣﻪ ى اﻳـﻦ روند در آﻳﻨﺪه رر ﺷﺪت این بحران ﻛﻢ آﺑﻰ ﺧـﻮاﻫﺪ اﻓﺰود.
ﺷﺎﻳﺪ روزى ﻓﺮا رﺳﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮﻳﻢ آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻰ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﻢ.
ﺷﺎﻳﺪ روزى ﻓﺮا رﺳﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮﻳﻢ آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻰ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﻢ.
ﺻﺤﻨﻪ اى ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ در آﻳﻨﺪه اى ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور ﺑﺎ آن روﺑﻪ رو ﺷﻮﻳﻢ.
ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮى ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب
همه ی آب موجود در طبیعت به نسبت تقریباً ثابتی در میان دریاها، رودخانه ها، دریاچه ها، سفره های زیر زمینی یخچالهای طبیعی و دیگر منابع توزیع می شود. این توزیع متناسب، با به چرخش درآمدن آب در میان این منابع انجام می گیرد، چرخه ی آب نامی است. که به این فرایند داده اند، با وجود این ،چرخه تناسب میان مقدار آب موجود در همه ی منابع برقرار می ماند.
توجه: به مجموعه رویدادهای به هم پیوسته ای که به یک تغییر می انجامد، فرایند می گویند.
چرخه آب در طبیعت
با توجه به شکل بالا به پرسشهای زیر پاسخ دهید
۱ – در هر مرحله از این فرایند آب دچار چه نوع تغییری می شود؟
۲ – خورشید چه نقشی در این فرایند دارد؟
۳- چگونه چرخه ی آب به تأمین آب شیرین مورد نیاز ما کمک می کند؟
بیش تر بدانید
اندازه گیری و محاسبه تنها هنگامی سودمند است که همه ی مردم در سراسر جهان برای گزارش و ارایه ی یافته های خود از یکاهای یکسانی استفاده کنند از این رو دانشمندان همه ی کشورها اندازه گیری ها و محاسبه های خود را با سیستم متریک گزارش میدهند.
بیش از صد سال پیش یکاهای متریک برای نخستین بار در فرانسه معرفی شدند. اما شکل جدید این سیستم از سال ۱۹۹۰ میلادی به این سو در سراسر جهان به کار میرود این سیستم بین المللی که SI نامیده می شود، در کشور ما نیز پذیرفته شده است. متر m (یکای اندازه گیری طول)، کیلوگرم (kg) یکای اندازه گیری (جرم) و ثانیه (S) یکای اندازه گیری (زمان) برای شما یکاهای آشنایی هستند. اما پاسکال (Pa ، یکای اندازه گیری فشار)، ژول (J ، یکای اندازه گیری انرژی) و مول (mol ، یکای اندازه گیری مقدار ماده) یکاهایی هستند که در جای خود معرفی خواهند شد.
یکای طول در سیستم SI متر است و آن را با نماد m نشان میدهند اما بسیاری از طولها وجود دارند که ممکن است خیلی بزرگتر یا خیلی کوچکتر از یک متر باشند، برای نمایش این طولها در سیستم SI پیشوندهایی تعریف شده است که برای همه ی یکاها به کار می روند. هرگاه یکی از این پیشوندها در جلوی نماد یکی از یکاهای سیستم SI قرار گیرد آن یکا را به اندازه ی مشخصی بزرگ یا کوچک می کند کیلو ( هزار برابر دسی ، ۱ برابر)، سانتى (C) ، (۰/۰۱ برابر) و میلی (m) ، ( ۰/۰۰۱ برابر) پیشوندهای مهمی هستند که در این سایت با آنها سروکار خواهید داشت.
در مثالهای زیر با کاربرد و معنای این پیشوندها بهتر آشنا می شوید.
ضخامت هر برگ این کتاب ۰/۱ میلی متر است.
۰/۱mm = ۰/۱x۰/۰۰۱m=۰/۰۰۰۱m
فاصله ی تهران تا شیراز ۸۹۵ کیلومتر است.
۸۹۵km= ۸۹۵×۱۰۰۰m = ۸۹۵۰۰۰m
افزون بر یکاهای SI ، از یکاهای غیر SI بسیاری نیز در شیمی استفاده می شود. درجه ی سلسیوس (C° ، یکای اندازه گیری (دما) لیتر L، یکای اندازه گیری (حجم و کالری (cal یکای اندازه گیری انرژی) از جمله ی مهم ترین یکاهای غیر SI هستند.
از آن جا که یکای اندازه گیری حجم یعنی متر مكعب یکای بزرگی است، در شیمی و حتی در زندگی روزانه از یکاهای کوچک تری مانند لیتر (L)، سانتی متر مكعب یا میلی لیتر استفاده میشود، رابطه ی این یکاها را در شکل زیر می بینید.
تبدیل واحد
مصرف آشکار و نهان آب
هر بار که شما یک تکه نان یا یک تخم مرغ آب پز را میخورید در مصرف مقدار زیادی آب سهیم می شوید زیرا پیش از این آب فراوانی برای تولید گندم و تهیهی نان یا پرورش مرغ مصرف شده است که به هنگام خوردن آنها به نظر نمی آید، که به آن مصرف نهان آب می باشد.
فکر کنید
برای تولید یک کمپوت گیلاس ۱۳۰ لیتر آب مصرف می شود!
مصرف این مقدار آب را چگونه توجیه میکنید؟ مصرف آب را از هنگام تولید میوه تا زمانی که کمپوت را از مغازه خریداری میکنید مرحله به مرحله تخمین بزنید.
تحقیقات آماری در بسیاری از کشورهای پیشرفته نشان می دهد که میانگین مصرف آشکار آب برای هر نفر در روز حدود ۳۰۰ لیتر است در حالی که مصرف نهان آب برای هر نفر در روز حدود ۶۰۰۰ لیتر و به شرح زیر محاسبه شده است.
آبیاری کشتزارها و تهیه و تولید مواد غذایی ۲۶۰۰ لیتر
تأمین انرژی برق، سوخت و … ۲۴۰۰ لیتر
صنایع و معادن ۷۰۰ لیتر
امور بازرگانی و خدمات ۳۴ لیتر
بازنگری در مصرف آب
اگر چه ادامه ی زندگی ما به وجود مقادیر زیادی آب وابسته است با این حال کمتر به آن ارج می نهیم ،زیرا همیشه آن را در اختیار داریم و در شرایط عادی هر زمان شیر آب را باز میکنیم آب به مقدار دلخواه در دسترس ما قرار میگیرد ما زمانی به درستی قدر آب را خواهیم دانست که به ابتدای کار برگردیم و مسیر آب را از شیر آب و لوله کشی خانه به شبکه ی آب رسانی ،شهر تصفیه خانه و منبع آب پیگیری کنیم آن هنگام به سرمایه گذاری ها و تلاشهای زیاد سازمانها و کارشناسهای آنها بیشتر پی خواهیم برد. در حقیقت زمانی اهمیت این موضوع را به خوبی درک خواهیم کرد که جریان آب ناگهان قطع شود و مانند شهروندان رودساری به مدت نامعلومی دچار بی آبی شویم.
در آینده ای نه چندان دور
تصور کنید که کشور برای چند سال پی در پی با خشکسالی رو به رو شود و کمبود آب پیوسته ادامه یابد. در این صورت اولویت مصرف به کاربردهای حیاتی اختصاص خواهد یافت و موارد غیر ضروری به کلی متوقف خواهد شد.
به نظر شما در ابتدا کدام یک از موارد مصرف آب را باید متوقف کرد؟ آیا برای برخی از فعالیتها میتوان از آب مصرفی فعالیتهای دیگر استفاده کرد؟ برای کاهش مقدار مصرف آب در خانه ی خود چه پیشنهادهایی دارید؟ آنها را با اعضای خانواده ی خود در میان بگذارید. پس از عملی کردن این پیشنهادها میزان کاهش در مصرف آب خانواده ی خود را تخمین بزنید از این فعالیت گزارشی تهیه کنید و در کلاس ارائه دهید.
آب مایعی با ویژگی های باورنکردنی
آب برای ما مایعی بسیار آشناست اگر چه ماده ای بسیار غیرعادی به شمار می آید. آب تنها مایع فراوان در کره ی زمین است. تنها ماده ای است که در طبیعت به هر سه حالت جامد، مایع و گاز یافت می.شود تبدیل این حالتها به یک دیگر با تغییراتی همراه است که زندگی در کره ی زمین را برای ما ممکن و دلپذیر می سازد.
هنگامی که آب بر اثر سرما به یخ تبدیل میشود انبساط می یابد. به این معنا که همان مقدار آب در حالت جامد حجم بیشتری را اشغال میکند بنابراین حجمی از یخ که هم حجم آب اولیه است جرم کمتری دارد به این علت می گویند که چگالی یخ کمتر از آب است. کم تر بودن چگالی یخ باعث می شود که یخ روی آب شناور بماند. این ویژگی آب سبب می شود که بر خلاف بسیاری از مایع ها، آب از سطح شروع به انجماد کند. این پدیده را بارها به هنگام شروع یخ زدن ،آب درون جایخی یخچال مشاهده کرده اید.
در زمستان ها با یخ زدن سطح آب دریاچه ها لایه ی عایقی از یخ به وجود می آید که از یخ زدن لایه های زیرین جلوگیری می کند. در این شرایط ماهیها و آبزیان دیگر میتوانند در مناطق گرم تر زیرین به زندگی خود ادامه دهند.
توجه کنید: به نسبت جرم به حجم یک ماده چگالی یا جرم حجمی می گویند.
حجمv/جرمm=چگالیd
از آن جا که چگالی به حجم ماده و حجم نیز به دما بستگی دارد، چگونه؟ از این رو همواره باید دمایی را که چگالی در آن اندازه گیری شده است، مشخص کرد. چگالی را عموماً با یکای gr/mL گزارش می کنند. برای نمونه چگالی آستون در ۲۰ درجه سانتی گراد به صورت زیر نشان داده می شود.
d = ۰/۷۹۱ g/cm
(آ) دو مایع مختلف را در حال منجمد شدن میبینید در کدام ،ظرف آب در حال یخ زدن است؟ (ب) دما در اعماق دریاچه پایین تر از ۴°C نمی رود.
بیش تر بدانید
کم تر بودن چگالی یخ نسبت به آب پیامدهای خطرناکی برای سلولهای زنده دارد. هنگامی که بافت های زنده منجمد میشوند آب موجود درون سلولها بر اثر یخ زدن منبسط می شود با انبساط آب سلول می ترکد و از بین میرود. هر چه سرد شدن آهسته تر صورت گیرد بلورهای یخ درشت تر میشوند و سلول ها هم آسیب بیشتری می بینند کارخانه های سازنده ی مواد غذایی منجمد از این ویژگی آب استفاده می کنند، و مواد غذایی را به سرعت منجمد می کنند در این حالت بلورهای یخ بسیار کوچکی تشکیل میشود که به سلولهای ماده ی غذایی آسیب بسیار کمتری وارد میکند.
توجه
ویژگی غیرعادی دیگر آب ظرفیت گرمایی بالای آن است. همان گونه که می دانید ظرفیت گرمایی یک جسم مقدار گرمایی است که باید به آن جسم داده شود تا دمای آن یک درجه سانتی گراد افزایش یابد.
ویژگی غیرعادی دیگر آب ظرفیت گرمایی بالای آن است. همان گونه که می دانید ظرفیت گرمایی یک جسم مقدار گرمایی است که باید به آن جسم داده شود تا دمای آن °۱C افزایش یابد. جدول زیر ظرفیت گرمایی ویژه ی شماری از مواد آشنا را نشان می دهد. همان طوری که دیده میشود، مقدار گرمایی که لازم است دمای یک گرم آب را یک درجه سانتی گراد افزایش دهد، حدود ۱۰ برابر گرمایی است که برای همین مقدار یک گرم آهن لازم است.
| (J/gr.c) ظرفیت گرمایی | نام ماده |
| ۰/۸۹۷ | آلومینیوم |
| ۰/۳۸۵ | مس |
| ۲/۴۶۹ | اتانول |
| ۰/۴۴۹ | آهن |
| ۴/۱۸۵ | آب |
جدول ظرفیت گرمایی شماری از مواد آشنا
فکر کنید
برای این که دمای یک گرم آب را به اندازه ی یک °C کم کنیم چه مقدار گرما باید از آن بگیریم؟
نکته
ظرفيت گرمايـى ويـژه، مقدار گرمايـى اسـت كـه دمـاى از يك گرم جسم را زک درجه سانتیگراد افزايش مىدهد.
مقادیر زیاد آب موجود در سطح زمین مانند یک ترموستات یا دماهای غول آسا عمل می کند و به این ترتیب تغییرات دمای زمین را که بر اثر تابش نور خورشید بر آن به وجود می آید متعادل می سازد برای درک بهتر این موضوع تغییرات دمایی کره ی زمین را با یک کره ی بدون آب مانند بهرام (مریخ) مقایسه کنید.
در شبانه روز دمای سطح مریخ از منفی ۸۰ تا حداکثر مثبت ۴۰ متغیر است. در شبانه روز دمای سطح زمین در محل زندگی شما چه قدر تغییر می کند؟
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.خاصیت منحصر به فرد دیگر آب گرمای تبخیر بالای آن است. به عبارت دیگر برای تبدیل مقدار کمی آب به بخار گرمای زیادی لازم است این خاصیت نیز برای ما بسیار اهمیت دارد. گرمای اضافی بدن ما با تبخیر مقدار کمی آب بدن از طریق منافذ پوست با عرق کردن کاسته می شود تأثیر وجود دریاچه ها و اقیانوسها در تغییر آب و هوای محلی که نزدیک آنها است گواهی بر این گفته است. بخش زیادی از نور خورشید که زمین را گرم می کند برای تبخیر آب از سطح دریاها و دریاچه ها مصرف می شود. بنابراین در تابستان کنار حجم قابل توجهی، آب هوا خنک تر از مناطق دورتر است، وجود یک حوض بزرگ یا چند فواره در یک پارک نیز هوای آنجا را خنک تر از جاهای دیگر می کند.
کشش سطحی آب نیز به طور شگفت انگیزی زیاد است گه گاه شاهد صحنه ی جالب نشستن برخی حشره ها بر سطح آب هستیم شکل زیر اگر به دقت به این شکل نگاه کنید خواهید دید که سطح آب زیر پای، حشره مانند یک تشک ابری فرومی رود اما پاره نمی شود.
نشستن سنجاقک روی آب، با استفاده از قانون کشش سطحی
راه رفتن روی سطح آب
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.یک مورچه به راحتی می تواند روی سطح آب قدم بزند یک مورچه پیدا کنید و آن را به آرامی روی سطح آب درون یک استکان قرار دهید با یک ذره بین نحوه ی تماس پاهای مورچه را با سطح آب به دقت نگاه کنید مشاهده ی خود را با کشیدن یک شکل در آورید به نظر شما چرا مورچه در آب فرو نمی رود؟
توجه مورچه را پس از آزمایش رها کنید.
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
تا به حال با شماری از ویژگی های غیر عادی آب آشنا شده اید. حال هنگام آن است که فرضیه ی جامعی ارایه دهیم که توان توجیه همه ی ویژگیهای آب را داشته باشد. تنها در این حالت است که به شناخت عمیقی از ویژگیهای آب دست می یابیم. اما به این منظور، نیاز است که برخی از پیش دانسته های شما درباره ی ساختار ماده را با هم مرور کنیم.
تا به حال با شماری از ویژگی های غیر عادی آب آشنا شده اید. حال هنگام آن است که فرضیه ی جامعی ارایه دهیم که توان توجیه همه ی ویژگیهای آب را داشته باشد. تنها در این حالت است که به شناخت عمیقی از ویژگیهای آب دست می یابیم. اما به این منظور، نیاز است که برخی از پیش دانسته های شما درباره ی ساختار ماده را با هم مرور کنیم.
فرضیه چیست؟
فرضیه یک حدس هوشمندانه است، که پس از مشاهده یک پدیده به بررسی علت وقوع آن می پردازد.
مروری بر آموخته های گذشته
می دانید که عنصر به ماده ای گفته میشود که ذره های سازنده ی آن اتم یا مولکول هایی هستند که از یک نوع اتم ساخته شده اند اکسیژن یک عنصر است، زیرا در مولکول های آن تنها اتمهای اکسیژن مشاهده می شود، هیدروژن هم که مولکولهای آن تنها از اتمهای هیدروژن ساخته شده است یک عنصر به شمار می آید. تقریباً ۹۱ عنصر در طبیعت یافت می شود. هر یک از این عنصرها اتم خاص و ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد.
هم چنین می دانید که آب جزو عنصرها دسته بندی نمی شود، زیرا مولکول های آن از دو نوع اتم مختلف اکسیژن و هیدروژن ساخته شده است آب را جزو مخلوط ها نیز دسته بندی نمی کنند زیرا ویژگی های آن با ویژگی های مخلوط گازهای اکسیژن و هیدروژن متفاوت است. آب یک ترکیب است تا به حال شیمیدانها بیش از ۱۰ میلیون ترکیب گوناگون را شناخته اند هر ترکیب از اتصال اتمهای دو یا چند عنصر مختلف با یکدیگر ساخته می شود، این اتمها با پیوند شیمیایی به هم متصل می شوند. دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن به هم متصل می شوند و واحد تازه ای به وجود می آورند که به آن یک مولکول آب گفته می شود. یک مولکول ساده ترین واحد سازنده ی یک ماده است که برخی از ویژگی های آن را حفظ می کند. یک قطره آب دارای تعداد بی شماری مولکولهای آب است. شیمیدان ها برای نمایش اتم ها عنصرها و ترکیبها از یک زبان جهانی استفاده می کنند. در این زبان حرفها را نمادهای شیمیایی می گویند و هر عنصر را با یک نماد شیمیایی نشان می دهند که یک یا دو حرف لاتین را در بردارد همواره نخستین حرف نماد شیمیایی یک عنصر بزرگ نوشته می شود برای مثال C نمادی برای عنصر کربن و Ca نمادی برای عنصر کلسیم است نماد برخی از عنصرها را در جدول زیر می بینید. با دقت در نام لاتین هر عنصر به رابطه ی آن با نماد شیمیایی انتخاب شده پی می برید.
| جدول تناوبی عناصر |
|---|
| 1 H |
2 He |
||||||||||||||||
| 3 Li |
4 Be |
5 B |
6 C |
7 N |
8 O |
9 F |
10 Ne |
||||||||||
| 11 Na |
12 Mg |
13 Al |
14 Si |
15 P |
16 S |
17 Cl |
18 Ar |
||||||||||
| 19 K |
20 Ca |
21 Sc |
22 Ti |
23 V |
24 Cr |
25 Mn |
26 Fe |
27 Co |
28 Ni |
29 Cu |
30 Zn |
31 Ga |
32 Ge |
33 As |
34 Se |
35 Br |
36 Kr |
| 37 Rb |
38 Sr |
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
43 Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 Pd |
47 Ag |
48 Cd |
49 In |
50 Sn |
51 Sb |
52 Te |
53 I |
54 Xe |
| 55 Cs |
56 Ba |
57-71 |
72 Hf |
73 Ta |
74 W |
75 Re |
76 Os |
77 Ir |
78 Pt |
79 Au |
80 Hg |
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |
84 Po |
85 At |
86 Rn |
| 87 Fr |
88 Ra |
89-103 |
104 Rf |
105 Db |
106 Sg |
107 Bh |
108 Hs |
109 Mt |
110 Ds |
111 Rg |
112 Cn |
113 Nh |
114 Fl |
115 Mc |
116 Lv |
117 Ts |
118 Ar |
| 57 La |
58 Ce |
59 Pr |
60 Nd |
61 Pm |
62 Sm |
63 Eu |
64 Gd |
65 Tb |
66 Dy |
67 Ho |
68 Er |
69 Tm |
70 Yb |
71 Lu |
||
| 89 Ac |
90 Th |
91 Pa |
92 U |
93 Np |
94 Pu |
95 Am |
96 Cm |
97 Bk |
98 Cf |
99 Es |
100 Fm |
101 Md |
102 No |
103 Lr |
| میزان رسانایی | نام ماده |
|---|---|
| ۱ | آب خالص |
| ۱۰۰۰۰ | نمونه آب شیر یا آب طبیعی |
| ۶۴۰۰۰۰۰۰۰۰۰ | فلز مس |
انحلال پذیری مواد جامد در آب
همان طور که میدانید برای حل شدن مواد گوناگون در مقدار معینی آب در دمای اتاق، محدودیتی وجود دارد این محدودیت را انحلال پذیری یا قابلیت حل شدن آن ماده مشخص می کند انحلال پذیری بیشترین مقدار ماده ای است که در یک دمای معین می تواند در ۱۰۰ گرم آب حل شود این مقدار را برحسب گرم جسم حل شونده در ۱۰۰ گرم آب بیان می کنند برای مثال انحلال پذیری سدیم کلرید در ۲۰ درجه سانتی گراد، ۳۸ گرم نمک در ۱۰۰ گرم آب است.
به این معنا که در این دما حداکثر ۳۸ گرم سدیم کلرید را میتوان در ۱۰۰g آب حل کرد. بستگی انحلال پذیری یک ماده به دما را میتوان به کمک نموداری نشان داد که منحنی انحلال پذیری نامیده می شود شکل زیر به کمک این نمودار می توان انحلال پذیری یک ماده را در هر دمایی به دست آورد.
بجاست برای نمونه منحنی انحلال پذیری پتاسیم نیترات KNO3 را بررسی کنیم. این نمودار میرساند که در دمای ۸۰°C ، مقدار ۱۴۵g پتاسیم نیترات در ۱۰۰g آب حل می شود و محلول سیر شده ای به دست می آید. بنابراین انحلال پذیری این ماده در ۱۰۰g آب، در دمای ۸۰°C برابر ۱۴۵g است. هم چنین مشاهده می شود که انحلال پذیری این ماده در ۱۰۰g ،آب در دمای ۲۰ حدود ۲۷ گرم است.
توجه کنید که منحنی انحلال پذیری سدیم کلرید (NaCl) تقریباً افقی است، به این معنا که اثر دما بر انحلال پذیری سدیم کلرید در آب بسیار ناچیز است. در واقع می توان گفت که انحلال پذیری KNO3 به شدت به دما بستگی دارد در حالی که انحلال پذیری NaCl بستگی چندانی به دما ندارد.
جایگاه هر نقطه روی منحنی انحلال پذیری نمایانگر یک محلول سیر شده در آن دما است. برای مثال منحنی نشان می دهد که در دمای ۱۰۰ حدود ۳۹ گرم سدیم کلرید در ۱۰۰ گرم آب حل می شود و یک محلول سیر شده پدید می آورد. بدیهی است، هر نقطه ای که جایگاه آن پایین تر از منحنی باشد یک محلول سیر نشده را نشان می دهد. محلول سیر نشده محلولی است که هنوز هم می تواند مقدار بیشتری سدیم کلرید را در خود حل کند برای مثال در دمای ۶۰°C محلولی که شامل ۸۰g پتاسیم نیترات در ۱۰۰g آب است، یک محلول سیر نشده به شمار می آید جایگاه این نقطه را روی نمودار شکل زیر مشخص کنید. به نظر شما این نقطه بالاتر یا پایین تر از منحنی انحلال پذیری KNO3 قرار می گیرد؟ توضیح دهید.
حال اگر این محلول سیرنشده و داغ را آرام آرام تا ۴۰ درجه سانتی گراد ، طوری سرد کنید (حرکت به سمت چپ منحنی) که هیچ گونه بلور جامدی از آن جدا نشود در این دما شما به یک محلول فراسیر شده ی پتاسیم نیترات رسیده اید.
در شکل بالا رابطه میان دما و انحلال پذیری در آب مشاهده می کنید.
در شیمی در صفر درجه سانتی گراد را دمای استاندارد می گویند، و دمای ۲۵ درجه سانتی گراد را دمای اتاق می گویند.
- مقدار ماده ی حل شده در محلول فراسیر شده بیش از مقدار آن در محلول سیرشده در همان دما است به زبان ساده تر محلول فراسیر شده بیش از اندازه حل شونده دارد. به همین دلیل اندکی تکان دادن یا ضربه زدن به محلول موجب جدا شدن حل شونده ی اضافی از آن می شود در مثال بالا حدود ۲۵ گرم از بلورهای این ماده جدا و در ته ظرف ته نشین می شود. محلول باقی مانده نیز دارای حدود ۵۵g حل شونده (۲۵ گرم- ۸۰ گرم) در هر ۱۰۰ گرم آب است این محلول شرایط یک محلول سیر شده در ۴۰°C را دارد. برای درک بهتر ،مطلب جدول زیر را بررسی کنید این جدول مقادیر پتاسیم نیترات را در سه محلول سیر شده، سیر نشده و فراسیر شده در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد را نشان می دهد.
| مقدار حل شونده در ۱۰۰ گرم حلال | نوع محلول در ۲۰ درجه سانتی گراد |
|---|---|
| کمتر از ۲۷ گرم | محلول سیر شده |
| ۲۷ گرم | محلول سیر شده |
| بیشتر از ۲۷ گرم | محلول فرا سیرشده |
انحلال پذیری گازها در آب
می دانید که آب می تواند بسیاری از گازها را در خود حل کند. نمودار نشان داده شده در شکل زیر مقدار میلی گرم اکسیژن حل شده در یک کیلوگرم آب را در دماهای بین ۰ تا ۴۰ درجه ی سلسیوس نشان میدهد.
در شکل بالا نمودار انحلال پذیری اکسیژن در آب مجاور هوا را مشاهده می کنید.